Nước Cộng Hòa Séc - Czech Republic
Nước Cộng Hòa Séc -nay được gọi là Czechia, với thủ đô Praha /Prague cổ kính thơ mộng, có 10.5 triệu dân trên diện tích 78.866 km2, thuộc vùng Trung Âu ở giữa các nước Đức, Ba Lan, Áo, Slovakia. Nhiều người Việt quen gọi Czechia là Tiệp, không.. sai lắm, nhưng Tiệp Khắc /Czechoslovakia là một quốc gia chỉ hiện hữu từ 1918-1992. Được chia thành 2 nước độc lập là Cộng Hòa Czech và Slovakia ngày 1/1/1993.
Thủ đô Praha mỹ miều và cây cầu đá cổ Charles, bên đôi bờ của dòng sông Vltava thơ mộng. *Ảnh Internet
Theo những trang sử sách, từ thời tiền sử trên miền đất rộng vùng Trung Âu ngày nay đã có dấu vết người. Nhiều sắc dân và bộ tộc theo thời gian đã tụ tập thêm đông đúc, sống có tổ chức, dần tạo nên sức mạnh.. Và cả gây hấn lẫn nhau. Vào thế kỷ VI nhiều cuộc loạn lạc cùng xâm chiếm thường xẩy ra trên khắp Âu lục, khiến nhà lãnh đạo Čech đang cai trị một nhóm đông sắc dân Slav trên miền bắc phải cho bỏ thành, di tản người người xuống phía tây, tránh hoạn nạn cùng mong tìm được nơi chốn mới an lành. Sau bao ngày dài khăn khó xuyên núi rừng hiểm trở làm nhiều người xuống tinh thần, than oán.. Một hôm, thủ lĩnh Čech cho đoàn dân lưu vong ngơi nghỉ ven một chân núi, rồi ông leo lên đỉnh cao tìm hiểu.. Để khám phá ra ở phía bên kia ngay trong tầm mắt, dàn trải một vùng đồng bằng thênh thang giữa nhiều ngọn đồi xanh cây cỏ, rải rác mặt hồ, đảo nhỏ và dòng sông uốn lượn xinh tươi. Ông bèn quỳ xuống cảm ơn Thượng Đế, quyết định chọn nơi này, cho dân chúng khai khẩn đất hoang, tạo dựng nên nhà cửa ruộng vườn.. Nhóm dân Slav cùng nhau đặt miền đất mới tên Čech /Czech để ghi ơn người lập nước, chỉ huy bộ tộc ngày càng lớn mạnh, để sau này trở thành vương quốc Slav đầu tiên với vua Samo.
Vào thế kỷ IX, vương quốc Czech bị thu phục bởi hai hoàng triều Moravia và Nitra, họp chung thành Velká Morava /Great Moravian Empire. Czech bị thay tên, là Duchy of Bohemia. Empire Velká Morava đã ghi dấu ấn một thời đại vẻ vang, văn hóa nghệ thuật phát triển tốt đẹp, mẫu tự Slav thành hình, Thiên Chúa giáo được phát động mạnh bởi các nhà truyền giáo La Mã, lãnh thổ thu phục càng thêm rộng mở, bao gồm nhiều quốc gia ngày nay như Ba Lan, Áo, Đức, Hungary, Serbia..
Sang đầu thế kỷ X, Great Moravian Empire mau suy tàn qua lắm gây hấn hung bạo, để lọt vào uy quyền của Premyslid Dynasty, khiến Duchy of Bohemia /Czech bị lệ thuộc vào Holy Roman Empire, mang tên Kingdom of Bohemia.. Nhưng được giúp sức để cùng chung lớn mạnh đến kỷ XIV, được vua Bohemian Karel IV /Karl / Charles tài ba cai trị khôn khéo, trở nên hùng cường, tiến bộ đến đỉnh cao huy hoàng, là kiểu mẫu cho nhiều vương quốc cùng thời. Vua Karel IV vĩ đại, 1316-1378, cũng là King of the Romans, King of Italy và Holy Roman Emperor, cho xây dựng trên Praha nhiều thánh đường mỹ miều, biết bao đền tháp và lâu đài nguy nga, cầu đường rộng mở, phố thị thanh lịch, biến vương quốc Bohemia /Czech và Praha thành thủ đô của Holy Roman Empire. Nhiều viện văn hóa và trường đại học được vua Karel /Charles cho thiết lập, nâng Praha lên hàng trung tâm truyền bá kiến thức hàng đầu, là thủ đô văn học và nghệ thuật nổi tiếng xuất sắc trời Âu -cho đến ngày nay, Viện đại học Charles vẫn dẫn đầu về chất lượng trên khắp vùng Trung và Bắc Âu. Vua Karel IV cũng sát nhập nhiều vương quyền Âu châu như Brandenburg, Lusatia, Silesia dưới ngai vàng Bohemia /Czech.
Thế kỷ XV đánh dấu cuộc Thánh chiến máu lửa 15 năm, The Hussite Wars 1419-1434, giữa nhóm ủng hộ nhà thần học kiêm viện trưởng viện Đại học Prague, là linh mục Jan Hus. Do ông mang tư tưởng cấp tiến, đã đề xướng một cuộc cải cách với những điểm cần thay đổi, vì không còn phù hợp nữa của Đế chế Thần giáo La Mã. Jan Hus bị bắt giữ, tra tấn và thiêu sống trên dàn lửa, với trọng tội dị giáo theo cuộc bách đạo Inquisition. Cuộc chiến tôn giáo thê thảm này khiến Kingdom of Bohemia suy yếu, bị sát nhập vào vương quyền Habsburg lừng lẫy đang tìm cách "Đức hóa" Âu châu, buộc dân vùng bị chiếm trị phải học và chỉ dùng ngôn ngữ Đức.
*Karel IV /Karl, Charles, vị vua vĩ đại nhất lịch sử Czechia *Martyrdom, linh mục Jan Hus *Thánh đường baroque Saint Nicholas
Thêm một cuộc chiến tranh tôn giáo khác, vô cùng kinh hoàng trong vòng 30 năm, từ 1618-1648, do nhiều bất đồng giữa Hội Thánh phản kháng Tin Lành -khởi đầu gần một thế kỷ trước bởi mục sư Martin Luther để tiếp tục lớn mạnh, và hoàng triều Đức theo Công giáo La Mã, cùng với sự tham gia vì quyền lợi của Pháp, Đan Mạch, Thụy Điển, tiếp tay bởi các binh lính đánh thuê nghèo đói từ khắp trời Âu, do họ được quyền giết chóc, xâm phạm phụ nữ và cướp của thay vì được trả lương.. Cho kết cuộc là một phần châu Âu tan nát và hoàng triều Đức kiệt quê, do chỉ riêng dân số chung của đế chế Habsburg thôi, từ khoảng 16-18 triệu người trước Thánh chiến, nhưng với số tử vong chật đất ngút trời đã làm hao hụt đến hơn 5 triệu dân quân.. Năm 1806 Holy Roman Empire giải thể, Bohemian Kingdom /Czech cũng theo thời thế mà phải qua tay, dưới trướng Austria rồi đến Hungary.
Thế chiến I chấm dứt với biết bao chao đảo và hỗn loạn trên Âu lục, Austro-Hungarian Empire cũng tan rã. Czech và Slovakia cùng nhau thành lập Nước Cộng hòa Tiệp Khắc /Czechoslovakia năm 1918, dân số chung 13.5 triệu và một nền kinh tế sáng giá hàng đầu trời Âu, theo cách tổ chức và cai trị tốt đẹp thừa hưởng từ các vương triều cũ. Nhưng không lâu sau, cuộc Thế chiến II bùng nổ, Đức chiếm đóng gần hết Âu châu trong suốt thời gian dài. Nhiều trăm ngàn người dân Tiệp Khắc bị mang đến các công trường làm việc khổ sai, phát-xít Đức cũng giết hại đến gần nửa triệu dân, và rất nhiều người Do Thái sinh sống tại Praha qua bao thế hệ.. Cho đến khi dân chúng thủ đô Praha vùng lên chống trả, cả được quân đội Nga cùng Mỹ tiếp sức trong cuộc giải phóng Âu châu.
Thế chiến II chấm dứt với hậu quả tang thương là nhiều thủ đô và thành phố tan thành bình địa, tổng thất dân quân cũng quá nặng nề. Trên Tiệp Khắc, nhiều người gốc Đức hay chỉ biết nói tiếng Đức bị trục xuất, cộng thêm số tử vong trong chiến cuộc, làm quốc gia hao hụt dân số và nhân lực lên đến 3 triệu. Năm 1946 đảng Cộng sản thắng cử, biến Tiệp Khắc thành một quốc gia độc đảng dưới trướng Liên Xô.. Mãi đến năm 1968, lòng dân sôi sục được thể hiện qua cuộc Cách mạng mùa Xuân Prague Spring, mới chấm dứt được ảnh hưởng lãnh đạo kìm kẹp tăm tối của Nga.
Hơn 30 năm sau, và qua 41 năm dưới chế độ Xã hội Chủ nghĩa, là quá đủ cho người dân bị tước đoạt quyền lợi Tiệp Khắc bầy tỏ nỗi bất mãn với chính quyền. Theo những nung nấu mong mỏi một làn gió tự do cởi mở, nhiều cuộc biểu tình đòi hỏi dân quyền và thay đổi được phát động. Nhưng khi bạo lực được dùng để đàn áp giới trẻ và nhóm sinh viên tham dự cuộc cách mạng bất bạo động Velvet Revolution tại thủ đô Praha năm 1989, đã là ngòi thuốc nổ dẫn đến cuộc tổng phát động chống trả trên khắp nước. Nhất là vào chung thời điểm, trên những quốc gia theo chủ nghĩa cộng sản đè nén và bưng bít khác, làn sóng nổi dậy đã hàng lớp theo nhau dâng tràn.. Dẫn đến ngày tàn của chế độ Xã hội Chủ nghĩa trên các xứ sở Trung và Đông Âu, qua hành động đập tan Bức tường Ô nhục phân chia Đông và Tây Đức ngày 9/11/1989.
Đảng Cộng sản Tiệp Khắc phải giải tán, chủ tịch đảng cho thành lập một chính phủ mới với rất ít giới chức cộng sản trước khi từ chức.. Và cuộc bầu cử tổng thống trong tự do và đa đảng phái được tổ chức năm 1990, cho thấy các thành viên đảng Cộng sản cũ thất bại nặng nề với số phiếu chỉ khoảng 13%. Hai năm sau, theo điều lệ và thỏa ước hòa hoãn chung, Tiệp Khắc /Czechoslovakia được tách riêng thành hai nước độc lập là Cộng hòa Czech và Cộng hòa Slovakia.
* Slovak Republic, thủ đô Bratislava
Nước Cộng Hòa Slovakia với thủ đô Bratislava được 49.035 km2 và 5.4 triệu dân. Nhỏ nhắn, thanh bình, nhưng trên bình diện quốc tế Slovakia rất nhạt nhòa. Về khoản du lịch, tuy Slovakia cũng có cảnh trí thiên nhiên xinh tươi, núi cao hồ rộng, lâu đài thành lũy.. nhưng không sánh được với Czechia cận kề. Để khi thả ngoạn trên Bratislava, du khách ngạc nhiên khi thấy rất nhiều tours du lịch quảng cáo, mời chào qua thăm viếng.. Czechia, Praha!
===
Ngày nay nước Cộng Hòa Czech gia nhập Khối Âu Châu, là thành viên của tất cả các hiệp hội quốc tế như NATO, United Nations, Council of Europe, WTO.. Tuy là một quốc gia nhỏ nhưng Czechia không hề kém cạnh bất cứ cường quốc trời Âu nào trên nhiều lĩnh vực chủ yếu. Với thủ đô Prague mỹ miều và nhiều thành phố cùng làng thôn được thiên nhiên ưu đãi bao cảnh sắc núi đồi thơ mộng, hồ rộng sông dài xanh tươi, dân tình có cuộc sống an bình vào hàng đầu thế giới "6th most peaceful country". Chính quyền cai quản nước nhà chuẩn mực khôn khéo, dân trí tiến triển cao, tình trạng xã hội điều độ, nạn thất nghiệp thấp nhất Âu châu. Ngành công nghiệp như chế tạo máy móc, hàng điện tử, hóa chất, dược phẩm, thực phẩm, hàng sứ và pha lê tinh tế, cùng các dịch vụ ngân hàng, thông tin, viễn thông, tin học.. giúp kinh tế Czechia tăng trưởng khả quan.
Từ hơn một thập niên nay, sau những chỉnh đốn xã hội và tổ chức chu đáo, nhiều quốc gia Trung và Đông Âu rộng mở biên thùy chào đón khách xa, nhằm quảng bá văn hóa cùng lịch sử nước nhà. Và Czechia với thủ đô Praha, là một trong những thành phố thu hút khách nhất The Old Continent. Cả được sánh ngang với Paris qua nét mỹ miều thanh thoát, theo những di tích lịch sử vẻ vang từ nhiều thế kỷ còn thấy được trên những lâu đài và đền tháp cổ. Và nếu Pháp nổi danh với rượu vang thì bia của Czechia được khen có vị đặc biệt, ngon nhất Âu châu! *Qua những lần tận mục sở thị, BTX-HA thấy Prague đẹp như một Paris thu gọn, nhưng mang nhiều sắc mầu rực rỡ tươi thắm hơn Kinh thành Ánh sáng.
* Prague may mắn giữ được nhiều di tích còn nguyên dấu ấn thời Trung Cổ, như mang khách viếng về lại thế kỷ XIV, dưới thời huy hoàng vua Karel IV. Mọi người đều trầm trồ trước vẻ đẹp nên thơ của khúc sông Vltava lượn ngang thủ đô, dưới những cây cầu thanh thoát. Lừng danh nhất là Cầu Charles, biểu tượng của Prague, đứng hàng đầu trong những thắng cảnh đẹp nhất trời Âu, là một viên ngọc quý của Âu châu. Được vua Karel IV /Karl/Charles cho khởi công năm 1357, cầu Charles dài hơn 500 mét, 2 đầu cầu đứng bề thế vững vàng 2 tháp cao bằng đá tạc theo kiểu gothic, với những góc cạnh vuông vức, tô điểm thêm nhiều pho tượng nhỏ, nay đều nhuốm mầu thời gian cổ kính. Suốt 2 thành chiều dài cầu Charles, từ thế kỷ 17 luôn được tô điểm (và thay thế) bởi 75 bức tượng Chúa, các thánh và danh nhân lịch sử nước nhà. Cầu chỉ mang tên Charles vào thế kỷ 19, trước đó người dân vẫn giản dị gọi là Cầu đá.
Ngày đêm rộn rã bước chân người muôn phương trên mặt đường cẩn đá tạc, cầu Charles luôn ngân vang tiếng nhạc lời ca của nhiều nhóm nghệ sĩ đường phố biểu diễn lắm tiết mục. Xe hàng souvenirs tíu tít mời chào, và khách luôn xuýt xoa khen cảnh sắc quá đỗi xinh tươi, khi ngắm từng đàn thiên nga trắng thanh thản trên mặt nước sông Vltava gợn sóng, hay những chiếc thuyền trang trí mang khách ngoạn cảnh đẹp đôi bờ, mà thấp thoáng giữa xanh mầu cây cỏ là lắm đền đài và biệt điện, cùng mầu ngói đỏ rất duyên dáng là đặc điểm của thủ đô Praha.
* Nổi tiếng nhất trên cầu Charles là tượng Saint Jean Népomucène. Khi còn là một linh mục dưới thời vua Vencelas IV, do quá ghen tương nên đã bắt ngài phải kể cho vua nghe những gì mà hoàng hậu xưng thú tội cùng cha! Vì cương quyết giữ vững cương vị của người thầy cả cùng lời thề giữ bí mật, ngài bị vua kết tội khi quân với án tử hình, bị trói áp tải mang lên cầu thả xuống sông Vltava.. Để chỉ bỗng phút chốc sau, mọi người thấy xuất hiện một vầng hào quang, tỏa ngời rực rỡ ngay trên khoảng nước sông dìm người tử đạo.. Nhiều thế kỷ sau, qua các phép lạ, vị giáo sĩ được Tòa Vatican phong thánh, có tượng đặt ngay chốn ngài bị hành hình xưa. Ngày nay một bức tượng đồng mới hơn, mang hình Thánh Jean Népomucène với vòng sao hào quang quanh đầu đứng trên bệ cao, phía dưới gắn nhiều tấm bảng đồng khắc nổi ghi huyền thoại. Trên một tấm có hình dạng chú chó nhỏ -biểu tượng sự trung tín, mảng đồng bên kia mang dáng dấp của bà hoàng hậu -cao sang, quyền quý.. Và cũng theo huyền thoại, ai chạm tay phải vào 2 hình nổi này cùng với lòng thành cầu mong một sự việc gì, sẽ được toại nguyện!
* Quảng trường chính Wenceslas -tên vị thánh chủ của Vương quốc Bohemia ngày cũ, dài 750 mét trên một đại lộ tân tiến mỹ miều - hay được sánh với Champs-Elysées của Paris. Là trung tâm văn hóa và thương mại của thủ đô, với nhiều cao ốc và tòa tháp sơn mầu tươi sáng đứng bề thế suốt dọc hai bên đại lộ, theo kiểu kiến trúc đa dạng thật đẹp mắt, với các cơ sở và đại diện công ty, hàng quán quan trọng. Có những passages trổ ngang tấp nập hàng quán bán buôn, thấy nhiều cửa tiệm của người Việt miền Bắc -vốn sống đông đảo trên Czechia và lắm xứ vùng Trung Âu từ rất lâu nay. Họ làm các nghề lao động, mở tiệm ăn, bán hàng thủ công và đa dụng, được xem là rất thành công. Một phía của quảng trường ngự bề thế và đẹp cổ kính Viện Bảo tàng quốc gia theo kiến trúc neoclassical. Cuối đường có khu New Town nhộn nhịp sầm uất, rất hiện đại với nhiều thiết kế tân kỳ như trên các thành phố tiến triển ngày nay. Wenceslas Square cũng là chốn cho người dân tổ chức lễ hội lớn, các cuộc biểu tình hò hét tán dương hay ồn ào phản đối.
* Lâu đài thành lũy Prague được khởi công năm 885 trên ngọn đồi cao xanh giữa tầm nhìn từ mọi phía của thủ đô, là một quần thể gồm nhiều dẫy đền tháp và phòng ốc kiên cố, khu vực Golden Lane có những xóm nhà gọn ghẽ của binh lính giữ thành, nhiều vườn hoa khoe sắc thắm, cả dòng tu và Saint George's Basilica, nhất là thật to rộng và trang trọng đẹp Saint Vitus Cathedral, kiểu gothic với nhiều tháp cao..
Lâu đài thành lũy Prague được Guinness ghi kỷ lục là lâu đài cổ to rộng nhất thế giới, để khách viếng luôn dành nhiều thời gian tản bộ khám phá kho tàng văn hóa và lịch sử quý báu này, mà ngày cũ là hoàng cung của các vị vua Bohemia, nay một phần dùng làm Dinh tổng thống. Khách cũng được mãn nhãn ngắm nét thơ mộng của Praha từ đồi cao, bát ngát trong xanh tươi cây cỏ là mầu ngói đỏ thắm sắc của thủ đô mang tên "City of red tile roofs", rồi nào phố cổ Staré Mesto, sông Vltava, cầu Charles ven khu phố lịch sử Mala Strana.. Cả vui mắt với cuộc duyệt binh rộn rã theo tiếng nện của giầy đinh trên mặt đá, hay khi kèn trống quân nhạc vang rền chào đón cuộc thay nhóm lính gác bảo vệ thành.
* Saint Vitus Cathedral
Kiến trúc trên thủ đô Praha là một dung hòa giữa nhiều trường phái qua lắm thời đại. Từ thế kỷ IX với Empire Velká Morava ghi dấu ấn một thời vẻ vang của văn học, nghệ thuật cùng đạo giáo.. Sang đến những năm tháng huy hoàng do công sức vua Karel IV vĩ đại, được thăng hoa qua nhiều khuynh hướng đỉnh cao văn hóa gom tụ từ các hoàng gia Âu châu.. Rồi được ảnh hưởng của Holy Roman Empire rạng ngời danh vọng. Và do tương đối ít bị tàn phá qua bao nhiều chiến cuộc, lại thêm nhiều lần tu bổ, cho Prague còn giữ được khá nhiều di tích quý giá của 1000 năm nghệ thuật và kiến trúc, qua nào những kiểu dạng như Romanesque, Gothic, Renaissance, Baroque, Neoclassical.
* Thủ đô Praha có nhiều thánh đường rất cổ xưa và tuyệt đẹp. Bên trong là những kho tàng mỹ thuật, thật lộng lẫy tô phết vàng ròng ngời chói, như thường thấy trên nhiều xứ sở Trung và Đông Âu -mà nước Pháp tuy mang danh Trưởng nữ của Giáo Hội, cũng khó sánh bằng. Ngày nay Czechia là một nước có tỉ số dân theo đạo vào hàng thấp nhất thế giới, do đến 34% tự nhận là vô thần, 45% từ chối trả lời về tín ngưỡng. Theo thống kê năm 2011, chỉ có khoảng 10% số dân 10.5 triệu của Czechia theo Công giáo Roma và 2% thuộc phái Tin Lành. *Từ Wikipedia Pháp ngữ.
*Saint Nicholas Church kiểu baroque * Tyn Cathedral kiểu gothic, trong khu Phố Cổ Praha
* Đồng hồ Thiên văn được thiết kế năm 1410, để hàng ngày theo từng giờ luôn ngân nga tiếng vang khắp khu phố cổ, chuyển dịch khối máy móc tinh tế theo kỹ xảo của các chuyên viên chế tạo hàng đầu thời Trung Cổ. Một khung cửa sổ có gắn hình tượng nhỏ xíu ngộ nghĩnh của 12 Thánh tông đồ, từ phía trong tiến ra báo hiệu giờ rất chính xác, thu hút người đến chiêm ngưỡng kỳ công từ bao thế kỷ qua. Astronomical Clock còn có những dấu số và hình vẽ chỉ vị trí của mặt trời, mặt trăng và nhiều vì sao của môn thiên văn học.. Tất cả khối máy móc khổng lồ được chứa bên trong một căn gác, khuôn kính đồng hồ được gắn trên một bức tường nhô ra, trong một tòa nhà đá xám hình tháp canh trong khu phố cổ. Tháp Đồng hồ Thiên văn đã trải qua nhiều thế kỷ đổi dời với nhiều lần hư hại, nặng nề nhất là vào năm 1945 bởi phát-xít Đức, trong cơn điên cuồng bại chiến đã thẳng tay tàn phá biết bao di tích cổ cùng vô vàn tỉnh thành trên khắp Âu châu.
Phố cổ Praha là một mảng lịch sử tuyệt vời của Czechia. Ngành khảo cổ cho biết nơi đây đã từng có dấu vết cư dân từ trước Công nguyên, và trung tâm phố cổ đã được dùng làm nơi họp chợ qua suốt hàng ngàn năm, rồi bị bỏ hoang, tàn lụi.. Để vào thế kỷ VI, dòng giống dân Slav kéo nhau đến lập nước, đã dần tạo dựng nên một thành đô phồn thịnh, dù có phải qua biết bao chao đảo, đổi thay, mất còn.. Trên những mặt lộ lát đá tạc rộn rã tiếng chân ngựa và vang vui tiếng người, bao nhiêu thế hệ dân tình đã sống cùng lịch sử vẻ vang của dòng giống dân Slav, từ ngày lập quốc Čech, sang đến Velka Morava, Duchy of Bohemia, Kingdom of Bohemia, Czechoslovakia, để trở thành nước Cộng hòa Czech tươi đẹp ngày nay.
*Huyền Anh, BTX-69
Gửi ý kiến của bạn
