SYRIA, Syrian Arab Republic * Huyền Anh

13 Tháng Chín 201312:00 SA(Xem: 50041)

SYRIA, Syrian Arab Republic
  liban-syrie-jordanie_05-06_ty_097-content liban-syrie-jordanie_05-06_ty_025_0-large-content  liban-syrie-jordanie_05-06_ty_083-content 

Tin tức thời sự dạo này đã cho mọi người thấy cuộc nội chiến nghiệt ngã, mang tang tóc cùng tan tành đổ nát trên Syria đã lên tới mức độ kinh hoàng. Từ hơn 2 năm nay đã có trên 110.000 dân và quân tử nạn, phế nhân nhiều vô tả. Gần 5 triệu người phải bỏ tỉnh làng đôn đáo thoát chạy tìm chốn nương thân, hơn 2 triệu người khác di tản sang các nước láng giềng vốn cũng luôn có lắm khó khăn, sống lây lất trong các trại tập trung giữa cảnh màn trời chiếu đất, cầm cự qua ngày với chút khẩu phần ngũ cốc nấu đặc, để rồi cứ mòn mõi trông chờ một điều gì không tưởng.. 

Gần đây, cả thế giới đều phẫn nộ lên án cuộc thảm sát bằng hơi độc hơn ngàn người, trong đó có lắm trẻ nhỏ. Hình ảnh xem thật đau lòng, các em được bọc vải trắng để nằm hàng dài trên sàn đất, gương mặt thiên thần xinh ngoan như trong giấc ngủ.. Và theo tập tục ả-rạp sẽ được để vậy xuống hố, phủ đắp thẳng lên hình hài bé bỏng nấm đất quê hương đầy hận thù và xáo trộn của các em.

Gia đình Huyền Anh đã có một chuyến du lịch đặc biệt tìm hiểu về văn hóa, lịch sử và nhất là thăm viếng các di tích cùng đền đài nhiều thiên niên kỷ còn tồn tại được của 3 nước Lebanon, Jordan, Syria. Hướng dẫn đoàn 14 người là một giáo sư môn khảo cổ của viện Đại học Québec, professeur Michel Fortin đã có nhiều đề luận và khám phá được đăng trong các mục chuyên ngành. Trong 3 tuần lễ của chuyến đi, 10 ngày được dành cho Syria là xứ sở có bề dầy lịch sử quan trọng nhất trên vùng Trung Đông.
 
 huyen-anh_du-ky_236-content  
liban-syrie-jordanie_05-06_265-content
liban-syrie-jordanie_05-06_290-large-content
liban-syrie-jordanie_05-06_284-large-content
liban-syrie-jordanie_05-06_288-large-content
 
Xem lại albums, nhiều địa danh cùng bao cảnh sắc vẫn còn rõ nét trong ký ức. Nào những Damascus, Latakia, Aleppo, Ugarit, Safita, Hama, Homs, Apamea, Krak des Chevaliers.. với những đền đài, kỳ quan huy hoàng là chứng tích của nền văn minh rực rỡ ngày cũ. Rồi hình ảnh các thành thị đông đúc, các làng thôn với dân tình còn vất vả trăm điều cùng phải luôn nỗ lực mưu sinh, tuy dưới chế độ độc tài nhưng chưa có cảnh tơi bời nồi da xáo thịt.. Nay qua màn truyền hình chỉ thấy tang thương đến rợn người, chỉ nghe bom nổ đạn bay và tiếng người kêu gào tuyệt vọng. Bao nhiêu nhà cửa phố xá, thành quách đền đài là những kho tàng văn hóa vô giá ở nhiều nơi chốn đã thăm viếng, luôn nằm trong vùng kỷ niệm phong phú, nay thấy một số đã thành những đống gạch đổ và tro bụi giữa cảnh giới hoang tàn.

 liban-syrie-jordanie_05-06_072-large-content liban-syrie-jordanie_05-06_ty_030-content 
liban-syrie-jordanie_05-06_002-contentliban-syrie-jordanie_05-06_ty_029-contentliban-syrie-jordanie_05-06_ty_129-content

Huyền Anh giới thiệu qua bài du ký hôm nay hình ảnh đất nước Syria, mà chỉ hơn 2 năm trước, còn mở rộng biên thùy chào mời du khách đến thăm những di tích hào hùng của nhiều nền văn hóa cao đỉnh đã kéo dài trong dòng lịch sử vẻ vang của tổ quốc. Và để thấy rằng những cơn cuồng vọng, của tập đoàn hay cá nhân, từ ngàn xưa đến ngàn sau, hay vào thời đại tiến hóa ngày nay của chúng ta, chỉ là những cơn bão tố phủ lấp mặt trời, dù khi qua đi đã để lại bao thảm cảnh và lắm chua xót khôn nguôi theo những mảnh sáng tối của vạn trang sử sách. Nhưng mặt trời thì vẫn luôn huy hoàng chói sáng trên cao.

liban-syrie-jordanie_05-06_ty_261-contentliban-syrie-jordanie_05-06_ty_075-contentliban-syrie-jordanie_05-06_505-large-content

Đến thế kỷ thứ 19, nước Cộng hòa Ả-Rạp Syria vẫn còn mang tên Bilad al-Cham, và ở một thời điểm lịch sử cũ đã bao gồm các nước Libanon, Jordan, Palestin. Ngày nay Syria có diện tích 186.475 km2 với 22.6 triệu dân, nằm trên miền Cận đông vùng Tây Á, cạnh nhiều nước bạn và ven Địa Trung Hải. Syria mang niềm hãnh diện đã từng là "Cái nôi của nền văn minh và tiến hóa của nhân loại", là nơi phát xuất ra những mẫu tự đầu tiên và đầy đủ nhất với 30 nét chạm khắc theo dạng cuneiform signs of Ugaritic alphabet trên những tấm bảng bằng đất sét tươi rồi đem nung cứng, mà theo các sử gia, có khoảng 3500 năm tuổi. Rồi từ đấy, theo thời gian đã được chỉnh sửa để hoàn thành một mẫu tự duy nhất dùng cho tất cả các nước vùng Trung Đông của Khối Arab, quy tụ 22 xứ sở và đều thống nhất xử dụng chung một dạng chữ viết, tuy tiếng nói và cách phát âm, tùy thuộc vào địa phương và từng quốc gia nên đều khác biệt.

 huyen-anh_du-ky_228-content 22 alphabet.jpg liban-syrie-jordanie_05-06_302-content

Các nhà khảo cổ đều đánh giá và công nhận nền lịch sử từ những ngày xa xưa nhất của dân tộc Syria như một khởi nguồn cho nền lịch sử chung của thế giới, là phần đất đã từng làm nẩy sinh ra những sáng tạo văn hóa và nghệ thuật có giá trị cơ bản cho nhiều thiên nhiên kỷ nối tiếp. Syria đã có dấu vết cư dân sinh sống và tổ chức bộ tộc vững vàng bằng nghề nông, nuôi thú từ hơn 10.000 năm trước Công nguyên thời Neolithic. Và Syria đã trải qua biết bao thăng trầm cùng biến đổi với những thắng bại, tàn lụi rồi phục sinh của nhiều dòng tộc và nhiều nền văn hóa, từ gốc dân xa xưa Amorite, rồi đến dòng giống Ebla, Mari.. mãi sau này.

Syria luôn là miếng mồi ngon do có địa thế thuận lợi với bình nguyên, núi đồi, sa mạc và bờ biển Địa Trung Hải, cho những cuộc xâm lăng, chiếm hữu bởi các đế quốc hùng mạnh như Sumer, Ai-cập, Assyria, Babylonia..  Và vào những thiên niên kỷ sau bởi Persia, Hy-lạp với đại đế Alexander, rồi qua đế chế La Mã đến tận thế kỷ thứ 6 sau công nguyên. Kế tiếp lại bị thống trị bởi Mongolia, rồi sang vương quốc Ottoman Turks từ năm 1516 đến tận cuộc Thế chiến thứ nhất 1918. Sau đó bản Hiệp ước riêng giữa Anh-Pháp đã đặt Syria dưới ảnh hưởng của Pháp.. Để sau nhiều xáo trộn, năm 1946 nước Pháp phải trả độc lập cho Syria. Năm 1958, hai nước Syria và Ai Cập cùng nhau họp thành một quốc gia mang tên The United Arab Republic với tổng thống Gamal Nasser người Ai Cập. Nhưng chỉ sau vài năm, các tướng lãnh trong một cuộc đảo chính đã mang đến sự ly khai, cho đảng Arab Socialist Ba'ath nắm quyền nước Syria Cộng hòa Nghị viện. Sau, do tình trạng chính trị bất ổn mang đến nhiều cuộc chính biến cùng thanh trừng gây khủng hoảng trầm trọng, chính quyền đã cho ra đạo luật đặc biệt Khẩn Cấp rất phi dân chủ, ngưng việc áp dụng hiến pháp đối với dân chúng khi không cần thiết.

liban-syrie-jordanie_05-06_ty_134-contentliban-syrie-jordanie_05-06_ty_026-contentliban-syrie-jordanie_05-06_250-content
 
Từ năm 1970 tổng thống Hafez al-Assad và một số nhỏ thân thuộc nắm giữ mọi quyền hành tối thượng. Con trai trưởng của ông là Bassel được xem như người kế vị, nhưng theo người địa phương hướng dẫn đoàn- cậu cả Bassel vốn tính hung hãn lại ham chơi đã tử nạn trong một cuộc đua xe Ferrari với bạn bè năm 1994. Tổng thống đương nhiệm Bashar al-Assad lúc ấy đã tốt nghiệp bác sĩ và đang theo học ngành chuyên khoa tại London, được đưa ngay về nước rồi được phong tặng nhiều chức phẩm cùng các danh vị cao quý, chờ ngày nối nghiệp cha. Và Bashar al-Assad "lên ngôi" năm 2000, thêm luôn nhiệm kỳ sau với số phiếu ủng hộ lên đến gần 98%. Tổng thống Bashar đang làm nhức nhối cả thế giới với cuộc nội chiến thảm khốc và cách dùng hơi độc làm vũ khí của quân đội dưới quyền.

liban-syrie-jordanie_05-06_ty_209-contentliban-syrie-jordanie_05-06_ty_007-contentliban-syrie-jordanie_05-06_019-content

Ngoài cuộc nội chiến tranh dành quyền lợi chính trị, Syria ngày nay như một số quốc gia Arab khác -không kể những vương quốc dầu hỏa có các vị vua được hấp thụ nền văn minh, khoa học của các trường đại học quốc tế, đã đem áp dụng nhiều cải cách làm thăng hoa đất nước- là một xứ sở vô cùng phức tạp do sự đa dạng của dân tình, với những kỳ thị cùng nhiều quan điểm khác biệt giữa các bộ tộc, của nhiều giống dân cư ngụ từ ngàn xưa như Arab Alawites, Arab Sunnis, Arab Christians, Armenians, Assyrians, Druzes, Kurds, Turks.. Rồi do sự bất đồng sâu xa giữa các nhánh đạo Hồi từ ngày giáo chủ Muhammad qua đời, gây chia rẽ và biết bao cuộc xung đột đẫm máu, giết hại lẫn nhau để bảo vệ "chánh đạo" một cách vô cùng cực đoan, cuồng tín.

  liban-syrie-jordanie_05-06_ty_246-content
liban-syrie-jordanie_05-06_ty_264-content 

 liban-syrie-jordanie_05-06_ty_157-content
liban-syrie-jordanie_05-06_ty_109-large-content


Thủ đô Damascus được thành lập từ nhiều thiên niên kỷ trước công nguyên, từ một ốc đảo nằm trên những con đường thông thương quan trọng đã trở thành thủ đô của nhiều đế chế huy hoàng trong lịch sử Syria, và cũng là một trong những thành phố có dân cư ngụ liên tục lâu dài nhất đến tận ngày nay như Vânârasi bên Ấn Độ và Jericho của Israel. Trong kinh thánh Tân Ước Damascus được nhắc đến nhiều lần, quan trọng nhất là đoạn một một viên chức người Do Thái trên Saul of Tarsus đã chỉ huy nhiều cuộc bắt bớ, tàn sát các tín hữu của Giáo hội Sơ khai.. Sau đó nhờ ân sủng đặc biệt, và đức tin đã biến đổi Saul of Tarsus thành môn đồ Paul, người hăng say truyền giáo nhất trong các môn đệ của Chúa Jésus, dẫn đến việc bị hành hình. Kinh thánh Tân Ước gồm 27 sách của nhiều tác giả, những sách thư của sứ đồ Paul đã chiếm đến 7 phần.

liban-syrie-jordanie_05-06_ty_168-contentliban-syrie-jordanie_05-06_ty_207-contentliban-syrie-jordanie_05-06_309-content

Những đổi thay qua bao thời cuộc đã cho Syria cùng Damascus tiếp nhận nhiều nền văn minh và văn hóa khác biệt, qua những kỳ tích lịch sử là nhiều đền đài vĩ đại vẫn còn khá vững vàng, khiến Syria luôn mang niềm hãnh diện lớn lao với các nước bạn chung quanh. Với sự xâm chiếm của quân binh đạo Hồi vào thế kỷ thứ 7, Damascus đã trở thành thủ đô của vương quốc Umayyad, một đế chế mênh mang rộng từ Tây Ban Nha sang đến nước Nga cạnh vùng biên giới Trung Hoa, đây là thời điểm rất huy hoàng rực rỡ của lịch sử nước nhà.

Thủ đô Damascus rất đông đúc, ồn ào hỗn độn với những cao ốc và dinh thự thật tân tiến, phố thị trung tâm có những đại lộ và các cửa hàng, khách sạn rất sang trọng lịch lãm. Phụ nữ Syria đến tuổi trưởng thành đều vào nền nếp theo tập tục, họ ăn mặc rất cẩn thận, phủ kín mít với áo thụng và che hết cả tóc tai vai cổ với khăn choàng hijab, tay chân cũng được bao bọc kỹ với găng và vớ. Nhiều phụ nữ dùng cả áo trùm niqab che toàn bộ, không để.. lộ thiên một tí nào, vốn là biểu hiệu sự khiêm nhu và tuân phục tuyệt đối lời Thượng đế Allah truyền xuống qua sứ giả Muhammad.

  liban-syrie-jordanie_05-06_ty_202-content liban-syrie-jordanie_05-06_ty_024-content huyen-anh_du-ky_213-content 
Không xa trung tâm là các khu dân cư và phố cổ với những ngõ ngách ngang dọc xô bồ. Dẫy chợ lồng độc đáo shouk/Grand bazar chia ra hàng ngàn cửa hàng tấp nập người mua kẻ bán đủ thứ đặc sản thật ồn ào sôi động. Khu ẩm thực nồng nàn mùi hương gia vị đặc trưng của các món ăn ả-rạp, dùng rất nhiều thịt dê và cừu, mỡ màng lênh láng. Có một bữa tối, khi món ra-gu được dọn ra mời, những người bạn Québecois trong nhóm đã.. rụng rời khi thấy nguyên một chú cừu non hầm mềm nằm thoải mái trên mâm, còn nguyên cả đầu, hai mắt tròn xoe, hàm răng vẩu trắng hếu! Người ả-rạp thường dùng tay phải để làm những việc.. thanh tao, như thò tay vào mâm chung, bốc bốc vo vo gọn gàng rồi.. tung thức ăn vào miệng. Nhóm Québecois chỉ cười trừ kính nhi viễn chi với món cừu hầm, làm ông xếp nhìn khách lắc đầu chán nản "Inch'Allah"!

 liban-syrie-jordanie_05-06_ty_1291-content liban-syrie-jordanie_05-06_017-large-content liban-syrie-jordanie_05-06_ty_245-content
   
Nhóm du khách đến từ Québec được thăm nhiều di tích lịch sử, các nhà văn hóa và viện bảo tàng của thủ đô đều chất chứa muôn vạn cổ vật hiếm quý nhiều thiên niên tuổi. Được nghe giải thích về danh thế các vị anh hùng đã làm nên Syria ngày nay. Viếng đền thờ thật to rộng với cách thiết kế khéo léo tinh vi từng chi tiết Umayyad, The Great Mosque of Damascus, ngày cũ có tên Basilica of Saint John the Baptist. Đây là một trong những đền Hồi giáo lớn và xưa cổ nhất thế giới, được xây năm 634 với tất cả những tinh hoa của nghệ thuật mulsuman ngay sau khi Damascus bị đạo quân của giáo chủ Muhammad xâm chiếm. Người muslims xem đền Umayadd là thánh địa quan trọng thứ 4 của Islam, sau Mecca, Medina và Al-Aqsa tại Jerusalem. Các đền thờ đạo Hồi thường rất trống trải, do thánh chỉ là không được dùng bất kỳ hình vẽ hay tượng vật nào, dù chỉ là minh họa biểu hiệu để chiêm bái. Trong đền Umayyad đặc biệt có một lăng mộ trang trọng dành cho Saint John the Baptist|/ hay thánh Yahya theo Hồi giáo, là một trong những thiên sứ của Thượng đế Allah, như các ngài Abraham, Elijah, Moses, Jesus, Muhammad.. Theo sách thánh, Saint Jean là vị đã làm lễ rửa tội cho người thanh niên Jésus trên sông Jordain cùng báo Tin Mừng là Chúa Cứu Rỗi đã đến, khi thấy tầng trời rộng mở, vầng Thánh Linh sáng ngời tỏa xuống và tiếng vang rền "Này là Con Ta yêu dấu, đẹp lòng Ta mọi đàng" - khởi đầu cho việc rao giảng đạo giáo đức Chúa Trời của Chúa Ngôi Hai.

220px-Leonardo_da_Vinci_016liban-syrie-jordanie_05-06_ty_231-content liban-syrie-jordanie_05-06_ty_239-content220px-CaravaggioSalomeLondon

Nhiều năm sau, vua Hérode Antipas trong cơn ngông cuồng để làm vui lòng phu nhân Hérodiade cùng cô con gái Salomé của bà, đã ra lịnh chém đầu Jean le Baptiste, cho để trên khay giữa buổi tiệc. Theo niềm tin của người Hồi giáo, chiếc đầu của sứ giả Yahya/Saint-Jean Baptiste đã được chôn giấu kỹ để rồi nhiều thế kỷ sau, được cải táng đem về nơi đền Umayyad này. Tại đây cũng có phần mộ của Saladin, vị sultan đầu tiên đã thiết lập nên triều đại Ayyub của lịch sử Syria-Ai Cập. Saladin cũng là người hùng đã đẩy lùi nhiều trận thánh chiến Thập Tự Chinh lẫy lừng nhất, và được các địch thủ Anh, Pháp, La Mã khiếp sợ cùng nể phục vì tài thao lược xuất chúng. Saladin sáng ngời trong sử sách, luôn được tôn sùng vì tài đức song toàn từ nhiều thế kỷ nay trên khắp vùng Trung Đông.

 liban-syrie-jordanie_05-06_375-content liban-syrie-jordanie_05-06_521-contentliban-syrie-jordanie_05-06_ty_167-content 
 liban-syrie-jordanie_05-06_ty_028-content liban-syrie-jordanie_05-06_277-large-content liban-syrie-jordanie_05-06_372-content 
Aleppo, với Ugarit cùng các vùng phụ cận với số dân gần 5 triệu là thành phố lớn nhất Syria, sau thủ đô Damascus. Aleppo cũng là một trong những thành phố cổ xưa nhất thế giới, dưới đế chế Ottoman có tầm quan trọng gần như Constantinopolis và Cairo. Aleppo đã bị Alexander đại đế chinh phục vào thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên. Ngày nay Aleppo rất gọn gàng, xinh tươi với những kiến trúc đặc thù do mang nhiều ảnh hưởng lịch sử và văn hóa của nhiều dòng giống dân đến cư ngụ đông đúc từ nhiều ngàn năm trước. Khu trung tâm thành phố được tổ chức UNESCO bảo trì và cho danh tặng Di sản Văn hóa Thế giới. Những bảng đất sét nung Ugaritic alphabet được tìm thấy ở đây. Aleppo có dẫy thành trì được xây dựng từ thế kỷ thứ 12 còn giữ được vững vàng kiên cố, do đã từng là hoàng cung của thời vẻ vang cũ.
liban-syrie-jordanie_05-06_ty_068_0-large-contentliban-syrie-jordanie_05-06_ty_121-contentliban-syrie-jordanie_05-06_ty_066-content
Palmyra nằm ven sông Euphrates cách thủ đô Damascus khoảng hơn 200km, từ thời xa xưa là điểm dừng chân của các đoàn người rong ruổi trên lưng lạc đà chuyên chở những kiện hàng hóa cho việc bán buôn đổi chác. Palmyra có những đền đài huy hoàng lộng lẫy như đền Bêl, Nebo, Baal-Shamin và được danh tặng là Nàng dâu của sa mạcBride of the Desert, được nhắc nhiều trong Kinh thánh Cựu Ước. Palmyra do chính vua Salomon of Judea, là hoàng tử nối ngôi vua cha David cho khởi công xây dựng khoảng 1000 năm trước Công nguyên. Gần 1000 năm sau, hoàng đế La Mã Hadrianus đến giám sát Palmyra, và do quá thích thú trước những đền đài rực rỡ và cảnh sắc tráng lệ của Palmyra, bèn cho đổi tên thành Palmyra-Hadriana. Palmyra một thời được cai trị bởi nữ vương Septimia Zenobia, bà chống đối chính quyền La Mã, xưng vương quốc độc lập, cả cho quân đi chiếm đoạt nhiều thành phố thuộc La Mã. Huy hoàng được một thời gian trước khi hoàng đế Aurelian cho quân sang dành lại phần giang sơn gấm vóc cùng bắt nữ chúa Zenobia mang về The Eternal City Roma trị tội phản loạn.

liban-syrie-jordanie_05-06_384-contentliban-syrie-jordanie_05-06_090-contentliban-syrie-jordanie_05-06_502-content
 liban-syrie-jordanie_05-06_419-contentliban-syrie-jordanie_05-06_514-content
Apamea, đông đúc cư dân từ thời paleolitic sang đến thời đồ đồng/bronze age và đã được khởi sắc với những đền đài vĩ đại từ nhiều ngàn năm trước. Nay Apamea là một địa điểm khảo cổ rất quan trọng với nhiều tàn tích thành lũy, cung điện mà một số được xây dựng vào thời huy hoàng của La Mã, cũng như mang nhiều ảnh hưởng các cường quốc Hy Lạp, Byzantine với những cột đá thật to cao vững vàng chạm khắc rất công phu, khéo léo.

 liban-syrie-jordanie_05-06_106-contentliban-syrie-jordanie_05-06_ty_141-contentliban-syrie-jordanie_05-06_ty_143-content
Gần thủ đô Damascus có ngôi làng hiền hòa Maaloula, nơi sinh sống của khoảng hơn 3000 dân đa số theo một nhánh nhỏ của Thiên Chúa giáo. Maaloula cũng là thành phố duy nhất trên vùng Trung Đông có những người còn xử dụng được tiếng Aramaic/Araméen, là ngôn ngữ rất thông dụng trên phần đất Israel ngày cũ, chính Chúa Jésus cũng chỉ nói tiếng Araméen. Một trong những câu sau cùng của ngài trên thập giá là "Eli.. Eli.. lama sabachthani ?"/ Cha.. Cha.. sao cha lại bỏ con?

Trong cuộc nội chiến xứ Syria, qua tin tức thấy Maaloula bị binh lính Al-Nostra của nhóm phản quân djihadist chiếm cứ, và bộ binh của quân đội tổng thống Bachar al-Assad đã pháo kích, rồi từng đoàn phi cơ bay lượn thả bom tung cát bụi mù mịt, phủ kín vùng thung lũng thoai thoải có những mái nhà yên ổn bên đồi xanh cây cỏ ngày nào.. 
 
Krak des Chevaliers là một lâu đài chiến lũy xây dựng từ thế kỷ 11 và kéo dài hơn một trăm năm sau. Được xem như mẫu mực cho các thành trì vào những thế hệ kế tiếp với nét đa dạng của các kiểu medieval, byzantin và ả-rab. Krak des Chevaliers là một thành trì bất bại, do không dễ dàng cho địch quân xâm chiếm dù qua lắm binh đao và các cuộc Thập Tự Chinh quan trọng. Được danh tặng là Chiến đài kỳ quan vĩ đại và đẹp nhất thế giới, Krak des Chevaliers luôn là địa điểm thăm viếng hàng đầu của du khách đến Syria. Vậy mà qua truyền thông, mọi người được biết kỳ quan hơn ngàn năm tuổi này được dùng làm nơi ẩn tránh của nhóm chống đối trong cuộc nội chiến đang sôi động, và bị hứng chịu nhiều trận không tạc. Bom đạn đã làm sụp đổ nhiều mảnh tường hào của Le Krak des Chevaliers...

liban-syrie-jordanie_05-06_174-large-contentliban-syrie-jordanie_05-06_164-contentliban-syrie-jordanie_05-06_134-contentliban-syrie-jordanie_05-06_167-content

 

Huyền Anh - BTX 69

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn